سنگ کیسه صفرا چیست و چگونه درمان می شود؟

برخی ترکیبات موجود در خون مانند کلسترول و بیلی‌روبین، اگر بیش از حد باشند، ممکن است در کیسه صفرا تجمع پیدا کرده و به مرور زمان به شکل سنگ صفراوی درآیند. اندازه این سنگ‌ها می‌تواند از یک ذره ریز شبیه شن تا یک جسم بزرگ به اندازه توپ گلف متغیر باشد. بسیاری از افراد ممکن است سال‌ها بدون هیچ نشانه‌ای این سنگ‌ها را در بدن داشته باشند و نیازی به درمان نداشته باشند. اما اگر سنگ‌ها باعث درد یا اختلال در عملکرد کیسه صفرا شوند، پزشک معمولاً گزینه جراحی برای خارج کردن آن‌ها را پیشنهاد می‌کند.

سنگ‌های صفراوی، توده‌هایی سخت‌شده از مایع گوارشی هستند که درون کیسه صفرا شکل می‌گیرند. اندازه این سنگ‌ها می‌تواند از یک ذره بسیار کوچک تا جسمی بزرگ به اندازه توپ گلف متغیر باشد. برخی افراد تنها یک سنگ دارند، در حالی‌ که در برخی دیگر ممکن است چندین سنگ به‌طور همزمان وجود داشته باشد.

در صورتی که این سنگ‌ها باعث بروز علائم شوند، معمولاً درمانی جز جراحی و خارج کردن کیسه صفرا توصیه نمی‌شود. اما سنگ‌هایی که بدون علامت هستند، اغلب نیازی به درمان ندارند و فقط تحت نظر قرار می‌گیرند. در ادامه با ما همراه باشید تا با نشانه‌های هشداردهنده، عوارض احتمالی و روش‌های درمان سنگ کیسه صفرا بیشتر آشنا شوید. توصیه می‌کنیم در صورت مشاهده علائم، از طریق مشاوره آنلاین، تماس تلفنی یا مراجعه حضوری با پزشک متخصص گوارش یا داخلی در پذیرش دکتر، روند درمان را آغاز نمایید.

سنگ کیسه صفرا چیست؟

سنگ کیسه صفرا (Gallstone) یکی از اختلالات رایج دستگاه گوارش است که درون اندام کوچکی به نام کیسه صفرا شکل می‌گیرد. این کیسه که شکلی شبیه گلابی دارد، وظیفه ذخیره‌سازی مایع صفرا را بر عهده دارد—مایعی که در هضم چربی‌ها نقش مهمی ایفا می‌کند.

گاهی ترکیبات موجود در صفرا مانند کلسترول، بیلی‌روبین، نمک‌های صفراوی و لسیتین به دلایل مختلفی غلیظ شده و در بخش پایینی کیسه صفرا تجمع پیدا می‌کنند. این تجمع به مرور زمان سفت شده و به سنگ‌هایی تبدیل می‌شود که اندازه‌شان می‌تواند از یک دانه شن تا یک توپ گلف متغیر باشد.

سنگ‌های صفراوی به‌تدریج رشد کرده و مواد بیشتری را به خود جذب می‌کنند. جالب است بدانید که سنگ‌های کوچک‌تر معمولاً خطر بیشتری دارند، زیرا احتمال حرکت و جابه‌جایی آن‌ها در مجاری صفراوی بیشتر است. این جابه‌جایی می‌تواند منجر به انسداد مسیرهای داخلی و بروز درد یا التهاب شود. در مقابل، سنگ‌های بزرگ‌تر معمولاً در جای خود باقی می‌مانند و کمتر باعث انسداد می‌شوند.

🧪 اندازه سنگ کیسه صفرا چقدر است؟

اندازه سنگ‌های صفراوی می‌تواند بسیار متغیر باشد. هرچه سنگ بزرگ‌تر باشد، احتمال عبور آن از مجاری صفراوی کمتر می‌شود. سنگ‌های بزرگ معمولاً در همان محل باقی می‌مانند و کمتر باعث انسداد یا عوارضی مانند زردی یا التهاب پانکراس می‌شوند. این نوع سنگ‌ها اغلب قطری بین ۵ تا ۱۰ میلی‌متر دارند.

در بسیاری از موارد، چند سنگ کوچک با اندازه‌ای حدود ۵ میلی‌متر (۰.۵ سانتی‌متر) در کیسه صفرا تجمع پیدا می‌کنند. با این حال، گاهی ممکن است تنها یک سنگ بزرگ در کیسه صفرا وجود داشته باشد که اندازه‌اش حتی به ۵ سانتی‌متر نیز برسد.

🧬 انواع سنگ‌های صفراوی

سنگ‌های کیسه صفرا معمولاً به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند:

• سنگ‌های رنگدانه‌ای: این سنگ‌ها رنگی تیره دارند و از ماده‌ای به نام بیلی‌روبین ساخته شده‌اند. بیلی‌روبین حاصل تجزیه گلبول‌های قرمز است.

• سنگ‌های کلسترولی:رایج‌ترین نوع سنگ صفرا هستند. رنگ آن‌ها معمولاً زرد مایل به سبز است و از کلسترول سفت تشکیل شده‌اند.

• علائم سنگ کیسه صفرا چیست؟

  به نقل از «my.clevelandclinic» معمولا این بیماری علائم و نشانه‌ای ندارد، اما اگر سنگی در دهانه ورودی کیسه صفرا گیر کند، باعث ایجاد درد شکمی شدید و ناگهانی شده که معمولا بین ۱ تا ۵ ساعت طول می‌کشد. به این درد، قولنج صفراوی می‌گویند. برخی از افرادی که سنگ کیسه صفرا دارند دچار عوارضی مثل التهاب کیسه صفرا (کوله سیستیت / cholecystitis) می‌شوند که علائم زیر را در فرد ایجاد می‌کند:

• درد مداوم
• زرد شدن رنگ پوست و چشم‌ها
• بالارفتن دمای بدن.

• درد این سنگ اغلب در سمت راست فوقانی شکم زیر قفسه سینه اتفاق می‌افتد؛ یعنی همان‌جایی که کیسه صفرا واقع شده است، اما گاهی درد به صورت نامعلوم در شکم روی می‌دهد و ممکن است به سایر قسمت‌ها سرایت کند و گاهی هم بازوی راست یا سرشانه را درگیر می‌کند. این درد به‌ صورت یک درد خفیف شروع شده و بعد به ‌صورت یکنواخت طی یک ساعت شدت می‌گیرد و بعد فروکش می‌کند.

  هرچند که درد سنگ صفرا را قولنج صفراوی می‌نامند، اما یک درد قولنجی؛ یعنی دردی ناگهانی و موج‌مانند نیست، بلکه برعکس قوس آرام و ثابتی دارد و معمولا شدید است. گاهی درد به‌ حدی است که معمولا فرد را به اورژانس می‌کشاند. د این بیماران سمت راست بالای شکم هم نسبت به لمس کردن حساس می‌شود. قولنج صفراوی معمولا با حالت تهوع و استفراغ همراه است که به آن حمله کیسه صفرا می‌گویند.

  درد سنگ کیسه صفرا چگونه است؟

علل ایجاد سنگ کیسه صفرا چیست؟

بر اساس شواهد نزدیک به ۷۵ درصد سنگ‌های کیسه صفرا به خاطر کلسترول بالا ایجاد می‌شوند. بنابراین می‌توان گفت که داشتن کلسترول اضافی در خون علت اصلی ایجاد این سنگ به ‌شمار می‌آید. اما این تنها دلیل ابتلا به سنگ کیسه صفرا نیست. از علل ایجاد این سنگ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. کلسترول بالا و سنگ کیسه صفرا

کلسترول بالا در خون باعث افزایش میزان کلسترول در صفرا می‌شود. کبد کلسترول اضافی خون را تصفیه کرده و پیش از فرستادن صفرا به کیسه صفرا، آن را به‌عنوان ماده زائد در مایع صفرا ته‌نشین می‌کند. مواد شیمیایی داخل مایع صفرا مثل نمک صفرا و لسیتین کار حل کردن کلسترول را انجام می‌دهند، اما اگر میزان کلسترول بیش از حد باشد، دیگر این مواد از پس انحلال رسوبات کلسترولی برنمی‌آیند.

۲. بیلی روبین زیاد از حد

حدود ۲۵ درصد این سنگ‌ها به‌ جای کلسترول از بیلی روبین اضافی تشکیل شده‌اند. بیلی روبین فرآورده‌ی جانبی حاصل از تجزیه سلول‌های قرمز خون توسط کبد است. برخی اختلالات پزشکی مثل عفونت، اختلالات خونی و بیماری‌های کبدی باعث می‌شوند که کبد بیلی روبین اضافی تولید کند.

۳. استاز کیسه صفرا

زمانی که روده کوچک چربی دارد، پیامی را برای کیسه صفرا ارسال می‌کند تا برای هضم این چربی‌ها صفرا بفرستد. کیسه صفرای سالم در مواقع لازم برای خروج صفرا منقبض می‌شود، اما اگر کیسه صفرا نتواند به‌خوبی منقبض شود، ممکن است قدری مایع صفرا در آن باقی بماند. این مایع باقی‌مانده به‌ تدریج به‌ صورت رسوب در انتهای کیسه صفرا جمع شده و حالت بلوری پیدا می‌کند.

عوامل خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا

به‌‌طورکلی، این بیماری شایع است و از هر ۱۰ نفر یک نفر در ایالات متحده سنگ کیسه صفرا دارد. با این‌ حال علائم بیماری در تعداد بسیار کمی بروز می‌کنند. افراد زیر بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند:

• افراد چاق یا دارای اضافه وزن
• خانم‌ها به‌ خصوص خانم‌هایی که تجربه زایمان داشتند
• افراد بالای ۴۰ سال (ریسک ابتلا با افزایش سن بیشتر می‌شود).

آیا سنگ کیسه صفرا خطرناک است؟

اگر این سنگ در مجرای صفراوی قرار گرفته و باعث انسداد شود، عوارض جدی و خطرناکی به ‌دنبال خواهد داشت؛ عوارضی مانند التهاب و عفونت مجاری صفراوی، پانکراتیت (pancreatitis) یا کوله سیستیت (التهاب کیسه صفرا).

🔍 تشخیص سنگ کیسه صفرا

افرادی که با علائم سنگ صفرا یا نشانه‌های قولنج صفراوی مواجه هستند، باید هرچه سریع‌تر به پزشک متخصص داخلی یا گوارش مراجعه کنند. برای تشخیص دقیق این بیماری، مجموعه‌ای از آزمایش‌ها و تصویربرداری‌ها انجام می‌شود:

۱. آزمایش خون

این آزمایش برای بررسی وجود التهاب، عفونت یا زردی انجام می‌شود. همچنین به پزشک کمک می‌کند تا ارزیابی کند که آیا اندام‌های دیگر نیز تحت تأثیر قرار گرفته‌اند یا خیر.

۲. سونوگرافی شکم

سونوگرافی یکی از روش‌های ساده و غیرتهاجمی تصویربرداری است که بدون نیاز به دارو یا آمادگی خاص، می‌تواند محل انسداد یا وجود سنگ را نشان دهد.

۳. تصویربرداری MRCP

MRCP نوعی MRI تخصصی است که تصاویر دقیقی از مجاری صفراوی ارائه می‌دهد. این روش در مواردی که تشخیص سنگ قطعی نیست، کاربرد دارد. اگر وجود سنگ تقریباً قطعی باشد، معمولاً به جای MRCP، مستقیماً از ERCP استفاده می‌شود.

۴. تست ERCP

کلانژیوگرافی آندوسکوپیک عقب‌گرد (ERCP) روشی نیمه‌تهاجمی است که ترکیبی از اندوسکوپی و تصویربرداری با اشعه ایکس محسوب می‌شود. در این روش، دوربینی کوچک از طریق لوله‌ای بلند وارد دستگاه گوارش شده و پس از رسیدن به روده کوچک، مجاری صفراوی بررسی می‌شوند. در صورت وجود سنگ، پزشک می‌تواند آن را خارج کند.

🛠️ درمان سنگ کیسه صفرا

در بسیاری از موارد، سنگ‌های صفراوی بدون علامت هستند و نیازی به درمان ندارند. اما اگر سنگ باعث درد، انسداد یا التهاب شود، معمولاً جراحی توصیه می‌شود. حتی اگر تنها یک سنگ مشکل‌ساز باشد، پزشک ممکن است تصمیم به خارج کردن کل کیسه صفرا بگیرد، زیرا احتمال بازگشت مشکل وجود دارد.

روش‌های درمانی رایج:

• اندوسکوپی: بدون نیاز به جراحی، سنگ‌ها از طریق لوله‌ای که از گلو وارد شده خارج می‌شوند.

• لاپاراسکوپی: با ایجاد برش‌های کوچک در شکم و استفاده از دوربین لاپاراسکوپ، کیسه صفرا خارج می‌شود. این روش درد کمتر و دوره نقاهت کوتاه‌تری دارد.

• جراحی باز:در مواردی که شرایط بیمار حاد باشد، چاره‌ای به‌ جز جراحی باز نیست. مدت زمان بستری شدن در این روش طولانی‌تر است و دوره نقاهت هم بیشتر طول می‌کشد. به‌ علاوه اینکه برش‌ها هم بزرگ‌تر هستند.

• ۲. درمان سنگ کیسه صفرا با سولفات منیزیم

  سولفات منیزیم به ‌عنوان ماده مسهل در طب سنتی است که برای تصفیه و پاکسازی کلیه، کبد و دستگاه گوارش تجویز می‌شود. این دارو برای دفع سنگ و رسوبات و باز کردن مجاری صفراوی توصیه می‌گردد. پاکسازی مجرای صفراوی و تخلیه روده‌ها، و جلوگیری از استفراغ و تهوع از جمله کارکردهای درمان سنگ کیسه صفرا با سولفات منیزیم هستند.

  ۳. دارو درمانی | کپسول دفع سنگ کیسه صفرا

  گاهی برای دفع و درمان این بیماری از دارو استفاده می‌کنند تا سنگ‌های بزرگ‌تر را کوچک کنند. این روش درمانی چند ماهی طول می‌کشد به همین دلیل گزینه مناسبی برای افرادی که علائم بیماری را دارند نیست، اما افرادی که به‌ خاطر شرایط جسمانی نمی‌توانند عمل جراحی داشته باشند می‌توانند از روش دارویی برای درمان این بیماری استفاده کنند.

  در مواردی که سایز سنگ‌ها کوچک و از نوع کلسترولی باشند می‌توان از داروی اورسودیول استفاده کرد. اورسودیول (اورسودوکسی کولیک) کپسول دفع سنگ است. اورسودیول، نوعی اسید صفراوی است که بدن به ‌شکل طبیعی آن را تولید می‌کند و کار آن کاهش کلسترول جذب‌شده توسط کبد و صفرا است. این ماده از تشکیل سنگ جلوگیری می‌کند و سنگ‌های کوچک‌تر را از بین می‌برد.

• درمان سنگ کیسه صفرا در طب سنتی

• ۱. پاکسازی کیسه صفرا

  رایج‌ترین روش درمان طبیعی، پاکسازی کیسه صفرا است که طرفداران آن معتقدند که با شستشوی کیسه صفرا می‌توان سنگ‌ها را از بین برد. شستشوی ۲-۵ روزه کیسه صفرا با ترکیب روغن زیتون، آب سیب و چند گیاه دارویی به دو صورت همراه با مصرف غذا یا بدون مصرف غذا تجویز می‌شود.

  ۲. آب سیب یا ترکیب آب سیب و سرکه سیب

  مصرف آب سیب، سنگ کیسه صفرا را از بین برده و درد کیسه صفرا و درد کلیوی را کاهش می‌دهد. به‌ علاوه اینکه آب سیب میزان کلسترول کبد را پایین می‌آورد. برخی افراد گاهی سرکه سیب را با آب سیب مخلوط می‌کنند. افراد دیابتی و کسانی که زخم معده و هیپوگلیسمی دارند باید مراقب مصرف زیاد آب میوه باشند.

  ۳. دمنوش گیاه قاصدک

  چای یا دمنوش قاصدک برای دفع و درمان بیماری‌های کبد و مجاری صفراوی توصیه می‌شود. از تاثیرگذاری و مفید بودن این روش‌ها مدارکی در دسترس نیست، بنابراین بهتر است پیش از مصرف این دمنوش‌های گیاهی حتما با پزشک مشورت کنید.

  آب سیب، سرکه سیب، دمنوش گیاه قاصدک، خار مریم، گیاه سکه طلا، دمنوش آب چغندر و هویج، دمنوش آب گلابی، نعناع و آب لیمو از روش‌های سنتی برای سنگ صفرا هستند.

  ۴. خار مریم

  گیاه خار مریم سال‌هاست که برای سم‌زدایی کبد و درمان بیماری‌های کبد مصرف می‌شود. برخی به تاثیر آن برای کبد و کیسه صفرا هم اشاره کرده‌اند، اما شواهدی نیست که تاثیر آن روی سنگ صفرا را ثابت کند. خار مریم را می‌توان به‌صورت کپسول، قرص یا مکمل تقویتی مصرف نمود. افراد دیابتی، افراد با سابقه سرطان حساس به هورمون و آ‌نهایی که به گیاه کهنه واش آلرژی دارند باید پیش از استفاده از خار مریم با پزشک مشورت کنند.

  ۵. لیزیماکیای سکه ای

  گیاه سکه طلا یا لیزیماکیای سکه‌ای جایگاه ویژه‌ای در طب سنتی چینی در درمان این بیماری به‌ خصوص دفع سنگ کلسترولی دارد.

  ۶. دمنوش آب چغندر و هویج

  دمنوش آب چغندر و هویج یکی دیگر از توصیه‌های درمان این بیماری در طب سنتی است که کبد و کیسه صفرا را پاکسازی و تقویت و خون را تصفیه می‌کند.

  ۷. دمنوش آب گلابی

  پکتین موجود در گلابی به سنگ کیسه صفرا چسبیده و به دفع آن از بدن کمک می‌کند. دمنوش عسل و آب گلابی برای سلامت کیسه صفرا در طب سنتی توصیه می‌شود.

  ۸. نعناع

  وجود ترپن موجود در نعناع به تحریک مایعات گوارشی کمک کرده و دردهای عضلانی را کاهش می‌دهد و از تشکیل سنگ جلوگیری می‌کند. مصرف دمنوش نعناع غلظت خون را هم کاهش می‌دهد.

  ۹. آب لیمو

  آب لیمو مثل سرکه از تشکیل کلسترول در کبد جلوگیری می‌کند. مصرف آب مرکبات و آب لیمو به‌ طور روزانه به بهبود عملکرد کبد و جلوگیری از تشکیل سنگ کمک می‌کند.

• راه های طبیعی دفع سنگ کیسه صفرا

  هرچند روش متداول برای درمان این بیماری، دارو و جراحی است، اما گاهی راه‌های طبیعی دفع این سنگ هم هستند که می‌توان از آن‌ها کمک گرفت. هرچند شواهد مستندی دال بر تاثیرگذاری راه‌های طبیعی دفع وجود ندارند، اما ضرری هم برای بدن ندارند و می‌توان از این راهکارهای درمانی طبیعی در کنار مداخلات پزشکی بهره برد.

  ۱. طب سوزنی

  طب سوزنی می‌تواند علائم این بیماری مثل درد معده، کمر و حالت تهوع را کاهش دهد به‌ علاوه اینکه میزان مایع صفرا در کیسه صفرا را هم تنظیم می‌کند.

  ۲. یوگا

  برخی حرکات یوگا را هم می‌توان در زمره روش‌های طبیعی دفع سنگ قرار داد. انجام حرکات یوگا زیر به دفع سنگ کمک می‌کنند:

• بوجانگاسانا (ژست کبرا)
• دانور آسانا (ژست کمان)
• پاچیموتاسانا (خم به جلو نشسته)
• ساروانگاسانا (ایستادن روی شانه)
• شالابهاسانا (ژست ملخ).

• رژیم غذایی برای سنگ صفرا

  برخی مواد غذایی می‌تواند تاثیر خوبی روی درمان این بیماری داشته باشند. برخی از آنها عبارت‌اند از:

  ۱. گوجه فرنگی و سنگ کیسه صفرا

  گوجه فرنگی حاوی ویتامین A، B۶، C، K و پتاسیم است و به ‌خاطر داشتن نیاسین، تیامین، فسفر، منیزیم و مس فرد را در مقابل سکته مغزی، فشار خون و کلسترول بالا محافظت می‌کند. تحقیقات حاکی از آن است که مصرف زیاد گوجه فرنگی در رژیم غذایی احتمال ابتلا به سنگ کلیه و سنگ کیسه صفرا را پایین می‌آورد.

  ۲. موز برای سنگ کیسه صفرا

  مصرف موز برای افراد مبتلا به این بیماری موردی ندارد، چراکه موز چربی پایین، ویتامین C، B۶ و منیزیم دارد که همگی برای کیسه صفرا مناسبند.

  بهترین نوشیدنی ها برای سنگ کیسه صفرا کدامند؟

  در ادامه بهترین نوشیدنی‌های مناسب برای این بیماری را آورده‌ایم:

• چای نعنا
• سرکه سیب
• چای زردچوبه
• آب.

• نوشیدن آب کافی در طول روز و قهوه کافئین‌دار از بهترین‌ نوشیدنی‌ها برای کیسه صفرا هستند.